Nhân năm học mới, trong chuyến khảo sát mới đây tại các trường tiểu học và THCS cùng lãnh đạo một phường lớn ở TP.HCM, tôi được nghe nhiều hiệu trưởng, hiệu phó chia sẻ về bài toán thiếu phòng học.
Một tiết học của học sinh lớp 10 chuyên tin Trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa tại thư viện số - Ảnh: NHƯ HÙNG
Họ bàn cách tăng thêm phòng để đáp ứng sĩ số ngày một đông, từ việc xây mới đến chia nhỏ diện tích hiện có. Nhưng có một điều khiến tôi suy nghĩ mãi: tuyệt nhiên không ai nhắc tới thư viện.
Điều này phản ánh một thực trạng phổ biến. Ở nhiều trường học Việt Nam, thư viện thường nhỏ xíu, chỉ đủ kê vài kệ sách cũ kỹ.
Thậm chí nhiều nơi thư viện còn được tận dụng làm phòng nghỉ trưa, nơi họp chuyên môn cho giáo viên. Sách vở nghèo nàn, tài nguyên số gần như không có.
Trong nhận thức của nhiều nhà quản lý, thư viện chỉ là phần "cho có", chứ chưa bao giờ được đặt vào vị trí trung tâm trong quá trình Trường THCS 'hot' nhất quận Phú Nhuận có thư viện thông minhChoáng ngợp với thư viện số, sân chơi xịn sò ở Trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa
Ở những nền giáo dục phát triển, thư viện luôn là trái tim của trường học. Chưa nói đến các nước Âu - Mỹ, chỉ ở Hàn Quốc là một ví dụ đáng chú ý. Chính phủ nước này đã có chiến lược quốc gia về phát triển thư viện trường học từ đầu những năm 2000.
Theo số liệu của Bộ Giáo dục Hàn Quốc, đến năm 2020, gần 100% trường phổ thông đều có thư viện được trang bị hiện đại với bình quân 15 - 20 nghìn bản sách cho mỗi trường, chưa kể hệ thống cơ sở dữ liệu điện tử. Thư viện không chỉ là nơi đọc sách mà còn là trung tâm tổ chức hoạt động ngoại khóa.
Trong khi đó, nhiều trường học ở Việt Nam hiện nay chỉ có vài trăm đến vài nghìn bản sách, chủ yếu là truyện thiếu nhi, giáo trình bổ trợ hoặc những đầu sách cũ.
Khoảng cách này không chỉ về quy mô mà còn về tư duy: ở Hàn Quốc, người ta coi thư viện là nền tảng của văn hóa học đường; còn ở ta, thư viện vẫn bị xem là thứ yếu.
Chúng ta thường nghĩ rằng đầu tư cho giáo dục trước hết là xây thêm phòng học, mua bàn ghế và trang thiết bị. Những điều đó rất cần thiết, nhưng nếu chỉ dừng ở đó thì chưa đủ.
Một phòng học có thể chứa 40 em, nhưng một thư viện tốt có thể nuôi dưỡng tình yêu tri thức cho hàng nghìn em suốt nhiều năm. Nếu phòng học là nơi "dạy" thì thư viện là nơi "nuôi dưỡng". Một nền giáo dục lành mạnh cần cả hai.
Vấn đề là hiện nay thư viện trường học ở Việt Nam chưa được nhìn nhận đúng mức. Chúng ta chưa coi đây là đầu tư dài hạn. Một thư viện nghèo nàn thì dù có thêm bao nhiêu phòng học, học sinh vẫn chỉ học để vượt qua kỳ thi, chứ khó mà hình thành thói quen đọc và học suốt đời.
Việc này cần thay đổi, và có rất nhiều giải pháp để thay đổi. Theo tôi, trước hết phải đưa giờ đọc sách bắt buộc vào trường học. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh: chỉ cần 20 - 30 phút đọc mỗi ngày, học sinh sẽ cải thiện rõ rệt khả năng ngôn ngữ, tư duy logic và trí tưởng tượng.
Ở Nhật Bản, chính phủ quy định "15 phút đọc sách buổi sáng" tại hầu hết các trường tiểu học. Đây là chính sách quốc gia chứ không phải phong trào tự phát. Chúng ta hoàn toàn có thể học hỏi và triển khai.
Có ai nghĩ cần đầu tư đúng mức cho thủ thư không? Ở ta, thủ thư thường chỉ là người "giữ phòng", kiêm nhiệm nhiều việc khác.
Trong khi ở Hàn Quốc hay Mỹ, thủ thư là một nghề chuyên nghiệp. Họ được đào tạo bài bản, có nhiệm vụ không chỉ quản lý sách mà còn thiết kế hoạt động câu lạc bộ đọc, ngày hội sách, dự án nghiên cứu nhỏ cho học sinh... Nếu xem thủ thư là "giáo viên đặc biệt về sách", chúng ta sẽ thấy cần đầu tư cho vị trí này thế nào.
Và phụ huynh, doanh nghiệp phải cần chung tay. Không khó để mỗi năm một doanh nghiệp tài trợ cho một thư viện trường vài trăm cuốn sách mới hoặc hỗ trợ hạ tầng đọc điện tử.
Một thư viện số với vài nghìn đầu sách hoàn toàn khả thi với chi phí chỉ bằng một phòng máy tính. Điều quan trọng là tạo cơ chế và khuyến khích sự tham gia.
Nhiều người vẫn xem thư viện chỉ là phần phụ, nhưng tôi tin rằng tương lai của văn hóa đọc quốc gia bắt đầu từ thư viện trường học.
Đã đến lúc trong mọi cuộc bàn về đầu tư giáo dục, chúng ta không chỉ dừng lại ở câu hỏi "Cần thêm bao nhiêu phòng học?", mà phải đặt thêm một câu hỏi khác: "Thư viện hôm nay có đủ để nuôi dưỡng tri thức cho thế hệ ngày mai không?".
Bạn đọc muốn viết bài cho chuyên trang "Cùng luận bàn", xin gửi về địa chỉ email: Cungluanban@tuoitre.com.vn. Những bài viết đạt chất lượng sẽ được chọn đăng trên Tuổi Trẻ Online. Cảm ơn.
Trước năm học mới, cả nước thiếu hàng chục ngàn phòng học
Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết các cấp học mầm non, tiểu học vẫn đang thiếu hàng chục ngàn phòng học và có tới gần 6.500 phòng học phải đi nhờ, mượn.
Dưới đây là những khoản tiền mà nhà trường không được phép thu của học sinh. Những quy định này được đưa ra nhằm đảm bảo các khoản đóng góp được sử dụng đúng mục đích và không làm tăng gánh nặng tài chính cho phụ huynh cũng như học sinh.
Tại EXPO 2025 Osaka, Phó Thủ tướng khẳng định khát vọng phát triển đất nước của Việt Nam, xây dựng xã hội toàn diện lấy con người làm trung tâm, kiên định đường lối đối ngoại độc lập, hợp tác vì hòa bình, thịnh vượng chung.
Hành khách đi máy bay khi mang theo pin sạc dự phòng loại Lithium phải khai báo tại quầy thủ tục, trong quá trình di chuyển phải để ở nơi dễ xử lý nhất đề phòng xảy ra sự cố.
Chủ tịch xã Hàm Liêm khẳng định cát tràn xuống cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết là do taluy dương cao hơn mặt đường cao tốc tới 2 mét. Khi mưa lớn kéo dài, cát ngấm nước và trôi xuống. Phải gia cố sớm, nếu không sẽ rất nguy hiểm.
TP.HCM sau sáp nhập sẽ tính toán lại quy hoạch rất kỹ để phát huy thế mạnh từng địa phương. Nơi nào phù hợp với ngành nghề gì, vùng lõi TP.HCM phát triển đô thị như thế nào, đặc biệt giải quyết câu chuyện về hạ tầng giao thông.
Trước năm học mới, cả nước thiếu hàng chục ngàn phòng học
