Iran được cho là đã ấp ủ việc cắt bỏ số 0 trên tiền từ lâu khi in mờ các số 0 trên những tờ mệnh giá lớn - Ảnh: AFP
Quyết định trên được đưa ra ngày 5-10, hướng đến việc "đơn giản hóa giao dịch" và "giảm chi phí in tiền" trong bối cảnh đồng rial đang là một trong những đồng tiền yếu nhất thế giới. Trong lịch sử thế giới hiện đại, nhiều nước đã thực hiện "phẫu thuật tiền tệ" tương tự với mức độ thành công rất khác nhau.
Các trường hợp thành công
Thổ Nhĩ Kỳ được xem là ví dụ thành công điển hình nhất cho việc cắt bỏ số 0 khỏi đồng tiền. Nỗ lực của Ankara khởi đầu từ sau "thập kỷ mất mát" (1991 - 2001), khi tỉ lệ lạm phát trung bình lên đến 75,9% năm. Tuy nhiên hành trình này không bắt đầu trên tờ tiền giấy, mà qua một chương trình cải cách sâu rộng.
Mạnh yếu đồng tiềnĐỌC NGAYTình hình tiền tệ tại đây chỉ cải thiện sau khi chính phủ quyết định từ bỏ nội tệ, sử dụng đồng USD và rand (Nam Phi) vào năm 2009.
Đến năm 2019, trước việc dự trữ ngoại tệ cạn kiệt, Harare hồi sinh đồng đô la Zimbabwe, khiến tình hình rối ren trở lại.
Venezuela cũng rơi vào vòng luẩn quẩn tương tự với nhiều lần cắt số 0 (2008, 2018, 2021) nhưng những chính sách tài khóa gây tranh cãi vẫn tiếp diễn.
Chính phủ nước này bị cáo buộc tiếp tục sử dụng ngân hàng trung ương như "máy in tiền" để tài trợ chi tiêu khổng lồ, dẫn đến GDP thực tế giảm hơn 75% giai đoạn 2013 - 2021.
Sở dĩ cải cách của hai quốc gia trên thất bại do chính phủ hai nước dùng việc cắt số 0 như những "biện pháp phản ứng tuyệt vọng".
Nếu ví nền kinh tế như cơ thể người, chính phủ Zimbabwe và Venezuela đã chỉ cố gắng uống thuốc giảm đau trong khi phớt lờ "vết thương" đang nhiễm trùng ngày một nghiêm trọng.
Đến nay vẫn còn quá sớm để đánh giá liệu Iran có tránh được vết xe đổ trên hay không. Tehran tỏ ra khá thận trọng khi đề ra lộ trình đổi tiền kéo dài tới 5 năm: 2 năm đầu tiên để chuẩn bị về thể chế, theo sau bởi giai đoạn chuyển đổi kéo dài 3 năm. Trong giai đoạn này, đồng rial cũ và mới sẽ được lưu hành song song.
Tuy nhiên một bộ phận giới phân tích vẫn tỏ ra khá bi quan. Báo Al-Estiklal dẫn lời nhà kinh tế Mohammad Taghi Fayyazi nhận định: "Không có bằng chứng khoa học nào cho thấy việc cắt số 0 giúp kiềm chế lạm phát. Chính sách này vô ích khi lạm phát vượt 30% và chỉ nên xem xét khi lạm phát đã giảm xuống một con số".
Theo số liệu chính thức của Iran, tỉ lệ lạm phát của nước này hiện trong khoảng 40 - 50%.
Ít số 0 không có nghĩa nền kinh tế mạnh
Thực tế cho thấy sức mạnh đồng nội tệ không nhất thiết phản ánh sức mạnh nền kinh tế. Dù nằm trong số nền kinh tế hàng đầu châu Á, đồng won của Hàn Quốc có tỉ giá khá yếu so với USD: dao động quanh 1.300 - 1.400 won/USD. Tương tự, Nhật Bản là nền kinh tế lớn thứ 5 thế giới nhưng tỉ giá đồng yen chỉ quanh mức 150 yen/USD.
Điều này do nhiều yếu tố lịch sử hoặc chính sách chủ động của các quốc gia. Một số nước cố ý duy trì đồng nội tệ yếu để hỗ trợ xuất khẩu. Do đó, việc chỉ tập trung vào "thẩm mỹ" của đồng tiền mà không giải quyết các vấn đề cơ bản về kinh tế vĩ mô là một sai lầm chiến lược.
Ông Safdari Mehdi, một học giả Iran, cũng khẳng định việc bớt đi số 0 không tác động đến sức mua của đồng tiền, không làm thay đổi mức giá chung trong nền kinh tế. Ngay cả về mặt tâm lý, nó cũng không tạo ra hiệu ứng tích cực nào lên sức mua.
Iran cắt 4 số 0 khỏi đồng nội tệ: 10.000 đồng cũ đổi 1 đồng mới
